Overslaan en naar de inhoud gaan
Anthony van Dyck

Anthony van Dyck

De beroemdste en ongetwijfeld meest getalenteerde medewerker van Rubens was Anthony van Dyck (1599-1641), een buitengewoon getalenteerd kunstenaar wiens kwaliteiten Rubens al snel moeten zijn opgevallen. Van Dyck ontpopte zich als een virtuoos portrettist die over een feilloos inlevingsvermogen en een briljante techniek beschikte.

Zelfverzekerde jonge man

Dit portret van de jonge Van Dyck werd traditioneel aan Rubens toegeschreven en omstreeks 1617 gedateerd. Geportretteerd is een zelfverzekerde jonge man met een scherp gezicht tegen een donkere achtergrond. Zijn wijde mantel, voorzien van een prominente kraag in wit kant, in combinatie met een schuin over het voorhoofd getrokken zwarte hoed, geven hem een wat dandy-esk karakter. We herkennen van andere portretten de goudblonde lokken, de rechte neus, de volle onderlip… Door subtiele kunstgrepen, zoals de gedraaide houding en het zorgvuldige spel met licht en schaduw (let op de hoed!), bereikt de schilder het effect van een snapshot. Van Dyck legde als het ware zijn penseel even neer en kijkt over zijn schouder zelfbewust – arrogant? – in de ogen van de toeschouwer.

Anthony van Dyck, zelfportret

Wonderkind

Anthony van Dyck was een wonderkind wiens kwaliteiten Rubens meteen moeten zijn opgevallen. Vermoedelijk werkte hij in het atelier van 1617 tot 1620, waar hij zich al snel ontwikkelde tot de eerste serieuze concurrent van Rubens. Van Dyck beheerste de stijl van zijn meester blijkbaar zo goed dat hij als stand-in kon fungeren. Is dit portret het tastbare resultaat van Rubens’ bewondering voor zijn jongere collega? Of gaat het om een zelfportret dat Van Dyck heeft uitgevoerd in de stijl van zijn meester? De pose, met het in driekwartprofiel gedraaide hoofd en de blik die de toeschouwer fixeert, deed het laatste vermoeden.

Revolutionaire beeldtechniek

Recent technisch onderzoek toonde aan dat het een zelfportret is. Dankzij de analytische beeldtechniek MA-XRF van de Universiteit Antwerpen ontdekte specialisten dat het werkje door de jonge Van Dyck werd gemaakt. De techniek visualiseert de overschilderde composities en brengt de correcties in beeld die de kunstenaar in de loop van het creatieproces (zogenaamde pentimenti) heeft aangebracht. Het levert nieuwe inzichten over betwiste toeschrijvingen. Voor dit schilderij blijkt dat de hoed geen deel uitmaakte van de originele opzet. Het gelaat was origineel ronder en voller van vorm en de mantel en kraag waren aanvankelijk bescheidener. Opvallend was de ontdekking van een geschilderde vleugel, die doet denken aan dat andere, maar veel grotere vroege zelfportret: ‘Daedalus en Icarus’ (ca. 1618-20, Toronto Art Gallery).

scans zelfportret

Beelden UAntwerpen

Van Antwerps wonderkind tot Engels ridder

Toen dit portret werd geschilderd, stond Van Dyck aan het begin van een internationale carrière. In Antwerpen, Genua en Londen oogstte hij vooral als portretschilder grote roem. Hij bracht het tot hofschilder van de Engelse koning Karel I.

 

 

Specificaties

  • Anthony van Dyck
  • Zelfportret
  • Olieverf op paneel

Schrijf je in op de nieuwsbrief